Болгарияның төрағалығымен Париж қаласында ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұра комитетінің 47-сессиясы өтті. Бұл маңызды халықаралық шараға, дәстүр бойынша, үкіметаралық органның мүшелері қатысқанымен, Қазақстан делегациясы да белсенді түрде атсалысты. Түркістан облысы әкімінің бірінші орынбасары Зұлпыхар Жолдасов бастаған отандық делегация құрамында, өз жұмыс сапарымен барды және онда бірқатар маңызды мәселелер бойынша пікірлер алмасып, жобалар талқыланды. Ол, әсіресе, өңірде тұрғындарды таза ауызсумен қамтамасыз етуге қатысты жобаларға тоқталып, нақты ұсыныстар жасады.
«Біз ЮНЕСКО мамандарының 2024 жылы өңірімізге жасаған мониторингтік миссиясының ұсыныстарын мұқият қарастырдық. Сондай-ақ, осы миссия аясында Түркістан облысының халқын таза ауызсумен қамтамасыз ету мәселесіне қатысты айтылған пікірлер де біздің назарымызда болды. Бұл мәселе – біздің өңір үшін аса маңызды әрі өзекті. Бүгінгі таңда қолжетімді су көздерінің аздығы және олардың сапасының төмендігі — бұл халықтың денсаулығына кері әсер ететін факторлардың бірі. Егер алдағы уақытта осы мәселені шешуге бағытталған нақты жобалар қаралатын болса, онда бірінші кезекте халықтың таза ауызсуға қол жеткізуіне басымдық берілетін болады», — деп атап өтті Зұлпыхар Сансызбайұлы.
Бұл өңірдің экологиялық және денсаулық сақтау мәселелеріне қатысты өте маңызды мәселе. Өйткені, су сапасының төмендігі халықтың өмір сапасына теріс әсер етіп, түрлі аурулардың таралуына себепші болуда. Түркістан облысы, әсіресе Батыс Тянь-Шань аумағының табиғи мұрасы тұрғысынан бірегей әрі ерекше маңызға ие, сондықтан осы аймақтың табиғат ресурстарын тиімді пайдалану қажет. ЮНЕСКО тарапынан жүргізілген мониторинг те осы мәселелерге назар аударған болатын.
Естеріңізге сала кетейік, Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан мемлекеттері бірігіп, 2016 жылы ЮНЕСКО тізіміне «Батыс Тянь-Шань» атауымен енгізілген Дүниежүзілік табиғи мұра нысанына тіркелген болатын. Бұл тізімге «Ақсу Жабағылы» және «Қаратау» мемлекеттік табиғи қорықтары, сондай-ақ «Сайрам-Өгем» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің аумақтары да енді. Бұл мәртебе, өз кезегінде, мемлекетіміз бен Түркістан облысының аталған аймақтардың әлемдік дәрежедегі табиғатын қорғауға жауапкершілігін білдіреді. Сонымен қатар, бұл мәртебе аймаққа шетелдік және отандық туристерді тарту үшін үлкен мүмкіндік туғызады. Бұндай туристік қызығушылық, өз кезегінде, жергілікті экономиканың дамуына үлкен ықпал етеді.
Сессия қорытындысымен, Комитет Дүниежүзілік мұра тізіміне 26 жаңа нысанды енгізіп, сонымен қатар 248 тіркелген нысанның сақталу жағдайы бойынша есептерді қарастырды. Оның ішінде Қазақстанға тиесілі 4 нысан қамтылды: Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, Батыс Тянь-Шань, Тұран шөлдері және Жібек жолының Чанъань-Тянь-Шань дәлізінің бағдарлар желісі. Бұл нысандар Қазақстанның мәдени және табиғи мұраларының әлемдік деңгейдегі маңыздылығын айқындайды.
Комитет сессиясы барысында Қазақстан делегациясы өз баяндамасында «Түркістан қаласының ерекше мәртебесі туралы» Заңының қабылдануын ресми түрде құптады. Бұл заңның мақсаты – Түркістан қаласының тарихи, мәдени және экологиялық ерекшеліктерін сақтай отырып, оның тұрақты даму моделін қалыптастыру. Аталған заңда мәдени мұраны қорғау, туризмді орнықты дамыту және қала дамуындағы қағидалар жан-жақты қамтылғаны атап өтілді. Мысалы, кесененің күзет аймағының шекарасынан 100 метр қашықтықта биіктігі жеті метрден асатын объектілер салуға жол берілмейтіні көрсетілген. Бұл шаралар қаланың тарихи келбетін сақтауға бағытталған.
Бұдан бөлек, заңда ЮНЕСКО-ның 1972 жылғы конвенциясына бірнеше рет сілтеме жасалғаны және Түркістан қаласының дамуы халықаралық құқық нормаларына толық сәйкес жүзеге асырылатындығы атап өтілді. Осылайша, Түркістан қаласы өзінің тарихи және мәдени құндылығын жоғалтпай, әлемдік деңгейде танылады әрі ол болашақ ұрпақ үшін сақталады.
ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұра комитеті Түркістан қаласының ерекше мәртебесін айқындайтын заңды құптай отырып, бұл заңның халықаралық деңгейде жоғары бағаланатынын көрсетті. Түркістанның тарихи-мәдени мұрасы әлемге танытыла отырып, қала мен аймақтың экологиялық және экономикалық дамуына жаңа мүмкіндіктер ашады.
