Жұмыстың осы тарауында жоғарыда аталған модельдерге салыстырмалы талдау жүргізіледі, олардың ерекше белгілері қарастырылады. Сонымен, нарық үлгісінен бастайық.
Нарықтық үлгі қоғамның әрбір мүшесінің өз тағдыры мен отбасының тағдыры үшін жеке жауапкершілігі қағидасын көздейді. Әлеуметтік саясатты тікелей жүзеге асыруда мемлекеттік құрылымдардың рөлі барынша азайтылды, әлеуметтік саясаттың негізгі субъектілері азаматтар, отбасылар және әртүрлі үкіметтік емес ұйымдар – әлеуметтік сақтандыру қорлары мен үшінші сектордың бірлестіктері болып табылады. Әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асырудың қаржылық негізі мемлекеттік бюджет емес, жеке жинақ пен жеке сақтандыру болып табылады.
Нарықтық үлгіде мемлекет азаматтардың ең төменгі табысын ғана ұстап тұруға және халықтың әлсіз және аз қамтылған топтарының әл-ауқаты үшін жауапкершілікті өз мойнына алады. Бірақ екінші жағынан, ол қоғамда мемлекеттік емес әлеуметтік саясаттың әртүрлі нысандарын құруды және дамытуды барынша ынталандырады, мысалы, мемлекеттік емес әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қолдау, сондай-ақ азаматтардың кірістерін арттырудың әртүрлі тәсілдері.
Швед моделі ортақ жауапкершілік принципін, яғни өз мүшелерінің тағдыры үшін бүкіл қоғамның жауапкершілігін көздейді. Бұл байлар кедейлерге, саулар ауруға, жастар кәріге төлейтін әлеуметтік саясаттың қайта бөлу моделі. Мұндай қайта бөлуді жүзеге асыратын негізгі қоғамдық институт мемлекет болып табылады.
Қайта бөлудің қаржылық тетіктері мемлекеттік бюджет пен мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорлары болып табылады, олардың қаражаты халыққа негізінен тегін берілетін мемлекеттік әлеуметтік кепілдіктердің кең спектрін қамтамасыз етуге пайдаланылады. Ынтымақтастық принципі бірнеше жолмен жүзеге асыруды көздейді: қоғамның әртүрлі әлеуметтік топтары мен топтары арасындағы, әртүрлі ұрпақтар арасындағы, сондай-ақ салық, бюджеттік аударымдар және сақтандыру жарналары жүйесі арқылы мемлекет, кәсіпорын және жұмысшы арасындағы ынтымақтастық.
Патерналистік модель мемлекеттік жауапкершілік принципінің болуын болжайды. Мемлекет азаматтардың әлеуметтік-экономикалық жағдайына және әлеуметтік мақсаттарға қол жеткізу үшін кез келген әкімшілік тұтқаларды пайдалануға жауапкершілікті орталықтандырылған және толығымен өз мойнына алады. Әлеуметтік саясаттың барлық мүмкін болатын субъектілері (кәсіпорындар, қоғамдық ұйымдар және т.б.) мемлекет атынан немесе оның бақылауында әрекет етеді. Патерналистік үлгінің қаржылық негізін мемлекеттік бюджет қаражаттары мен мемлекеттік кәсіпорындардың бюджеттері құрайды.
Патерналистік модельге тән белгілер:
─әлеуметтік саланы директивті реттеу;
─әлеуметтік саясатты ұлттандыру және әлеуметтік саясаттың барлық басқа субъектілерін ығыстыру;
─әлеуметтік саладағы нарықтық қатынастар мен бәсекенің болмауы немесе әлсіз дамуы;
─әкімшілік тұтқалармен қамтамасыз етілген кепілді жұмыспен қамтуға бағдарлану;
─нақты еңбек нарығының болмауы;
─бақылаудың жоқтығы және әлеуметтік саланы басқарудың тиімсіздігі;
─көрсетілетін әлеуметтік қызметтердің төмен деңгейі;
─әлеуметтік пассивтілік пен тәуелді қатынасты қалыптастыру.
Бұл модель материалдық және әлеуметтік игіліктер мен қызметтерді тұтынудағы теңдік принципін, сондай-ақ олардың жалпы қолжетімділігін жүзеге асырады, бұл әлеуметтік теңестірудің жоғары дәрежесіне қол жеткізуді қамтамасыз етеді.
Патерналистік және «шведтік» үлгілердің ортақ белгісі бар, ол әлеуметтік саладағы мемлекеттік қолдаудан көрінеді. Бірақ патерналистік үлгіде мемлекет әлеуметтік саланы толығымен бақылайды және реттейді, «шведтік» үлгіде мемлекеттік емес әлеуметтік қолдау да болуы мүмкін.
Қорытынды
Әрбір экономикалық жүйе экономиканы ұйымдастырудың өзіндік ұлттық үлгілерімен сипатталады, өйткені елдер өздерінің бірегей тарихымен, экономикалық даму деңгейімен, әлеуметтік және ұлттық жағдайларымен ерекшеленеді.
Дүниежүзілік тәжірибе көрсеткендей, нарықтық экономиканы тиімдірек ұйымдастыруға ұмтылуда елдер негізгі экономикалық мәселелерді шешу үшін бір-бірінің тәсілдері мен әдістерін қарызға алады.
Экономикалық жүйелердің ешқайсысы таза, идеалды түрде болмайды. . Медальдың алды-арты болатыны сияқты, әрбір экономикалық жүйенің жақсы және жаман жақтары болады. Осыған байланысты халықтың өмір сүруіне ең қолайлы экономикалық жағдайларды және шаруашылықты ұйымдастырудың қолайлы деңгейін ұйымдастыру үшін экономикалық жүйелердің бірнеше түрін синтездеу ең дұрыс болар еді.
Мемлекеттің әлеуметтік саясатының негізгі бағыттары:
.Халықтың өмір сүру деңгейін көтеру. Өмір сүру деңгейі деп халықты қажетті материалдық игіліктермен және қызметтермен қамтамасыз ету, оларды тұтынудың қол жеткізілген деңгейі және ұтымды қажеттіліктерді қанағаттандыру дәрежесі түсініледі. Орташа үй шаруашылығында тұтынылатын тауарлар мен қызметтердің ақшалай құны өмір сүру құны болып табылады. Өмірдің төрт деңгейі бар:
─өркендеу – жан-жақты дамуды қамтамасыз ету;
─қалыпты – физикалық және интеллектуалдық күштерді қалпына келтіруді қамтамасыз ету;
─кедейшілік – еңбекке қабілеттілікті сақтау деңгейінде:
─кедейлік – биологиялық критерийлер бойынша өмір сүру қабілеттілігін сақтау. Қазірдің өзінде кедейлік өмір сүрудің жол беруге болмайтын төмен деңгейі болып саналады.
.Мемлекеттің әлеуметтік саясатының маңызды бағыты халықты әлеуметтік қорғаудың тиімді жүйесін қалыптастыру болып табылады.
Елімізде арзан мемлекеттік тұрғын үй қорлары құрылады, тегін мемлекеттік мектептер жұмыс істейді, аз қамтылған отбасылардан шыққан студенттерге арнайы стипендиялар, оқу ақысына жеңілдіктер, оқу мерзіміне мақсатты несиелер беріледі, табысы аз немесе белгілі бір аурумен ауыратын адамдарға тегін немесе тегін беріледі. жеңілдікті медициналық көмек, қажетті дәрі-дәрмектерді сатып алуға жәрдемдесу. Мүгедектерді әлеуметтік интеграциялау, әскери қызметкерлерді бейімдеу, оларды жұмыспен және тұрғын үймен қамтамасыз ету және т.б. бағдарламасы әзірленді. Кешенді әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарының, үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімшелерінің желісін құру жұмыстары жүргізілуде. Әрбір азамат, оның табыс деңгейіне қарамастан, сонымен қатар мемлекет тарапынан өмірлік маңызды жеңілдіктердің белгілі бір минимумымен қамтамасыз етіледі. Елімізде ана, әке және баланы қолдауға арналған бірыңғай жәрдемақы жүйесі бар.
Мемлекеттің әлеуметтік саясаты міндетті түрде еңбек қатынастары және халықты жұмыспен қамту сияқты бағытты қамтиды. Мемлекет еңбек нарығындағы субъектілердің теңдігіне, кәсіпті, жұмыс көлемін және орнын еркін таңдауына кепілдік беруге тиіс. Ол үшін орта, арнаулы және жоғары білім алудың мемлекеттік жүйесі бар, әлеуметтік қолайлы еңбек жағдайлары, ең төменгі жалақы деңгейі, жұмыс аптасының ұзақтығы, демалыс уақыты заңмен реттеледі, қызметкерлердің құқықтары қай кезде айқындалады. жалдау немесе жұмыстан шығару.
Көші-қон процестерін реттеу. Соңғы жылдары көші-қон әлеуметтік дамудың маңызды факторына айналды.
Зейнетақы жүйесін жетілдіру.
Денсаулық сақтау және әлеуметтік сақтандыру саласында мемлекет тегін медициналық көмектің мемлекеттік кепілдіктерінің негізгі бағдарламасының жалпыға бірдей қолжетімділігін, пациенттердің дәрігерлер мен емдеу мекемелерін таңдау негізінде көрсетілетін медициналық қызметтердің жақсы сапасын қамтамасыз етеді.
