Қазіргі таңда ең маңызды мәселелердің бірі жаз айы мезгіліндегі орман және дала өрттерінің қауіпсіздігін сақтау болып отыр.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердегі құрғақ шөптің жыл сайынғы бақыланбайтын құлауы мәселесі кешенді сипатқа ие: құлау өрті орман қоры жерлеріне және елді мекендерге өтеді. Құрғақ шөптің құлауынан экологиялық зардаптарға әкелетін көптеген ірі орман өрттері пайда болады.
Бұл ұғымға барлық орман өрттері, дала және егін алқаптарындағы өрттер жатады, олардың барысында өсімдіктер, торф және басқа да жанғыш қазба байлықтары бақылаусыз жанып жатады. Орман өрттері ағаш және шіліктерді, орманда әзірленген өнімдерді, құрылыстар мен ғимараттарды жояды. Өрттен әлсіреп қалған өсімдіктер зиянды ауруларға шалдығады, бұл өрттен зақым келген ағаштармен бірге маңындағы өсімдіктердің де құруына әкеліп соқтырады. Өрт салдарынан орманның қорғау, ылғал сақтау және басқа да пайдалы қасиеттері жойылып, құнды фауна құртылады. Негізінде, өрттердің 80% халықтың еңбек ету және демалу орындарында өртпен абайсыз болуынан және орманда жарамсыз техниканы қолданудан туындайды. Сондай-ақ, дала өрттері сырттан келген себептерден туындайды. Себебі, ағаштардың арасында оттың шығу көзі жоқ. Кейде кездейсоқ найзағай тиеді, алайда көбінесе адамдар себепкер болып жатады. Дала өрттерінің пайда болуына бірден-бір себеп, ұзақ уақыт бойы жауын-шашынның болмауы, күннің аптап ыстығы мен желдің қатты соғуы және адамдардың от ошағын сөндірмеулері салдарынан болады.
Дала өрттеріне жол бермеу үшін далада отты барынша абайлап қолдану керек және бұны басқалардан да талап ету қажет. Өрт қаупі кезеңінде далада от жақпаңыздар,сөндірілмеген темекі тұқылдарын және сіріңкелерді тастамаңыздар! Сондай-ақ, демалушы азаматтардың қаперіне: өздері демалыс ұйымдастырған жерлерде тазалық сақтау, жағылған от көздерін сөндіру, яғни үйлеріне қайтар мезгілінде оттың сөндірілгеніне сенімді болуы керек.
Жасыратыны жоқ, өртті сөндіруден гөрі алдын алу оңай. Алдын алу шаралары – табиғи өрттермен күресудің ең тиімді әдісі.
Сіздің тәртіпсіздігіңіз үлкен проблемаларды тудырмас үшін орманда болған кезде келесі ережелерді орындаңыз: ешқашан егістіктер мен тазартуларға құрғақ шөпті жағуға болмайды. Егер сіз басқалардың мұны қалай жасайтынын көрсеңіз, оларды тоқтатуға тырысыңыз және шөптің құлауы өте қауіпті екенін түсіндіріңіз, ешқашан құрғақ орманда от жағуға болмайды. Ешқашан сөндірілмеген сіріңкелерді немесе темекіні тастамаңыз. Өрт кезінде Тек от жағуға немесе қоқысты жағуға болмайды. Сақ болыңыз! Отты тек топырақ қабатына дейін тазартылған жерде жағыңыз. Үйінен орын привала, загасите алауды сумен немесе забросайте жерді толық тоқтағанға дейін жану және бықсу ошағында. Майланған және бензинге малынған сүрту материалын орманда қалдырмаңыз. Шыны ыдысты және сынған әйнекті қалдыруға болмайды. Күн сәулесін сындыру арқылы ол өрт көзі бола алады. Басталатын Өртті сумен, жапырақты ағаштардың бұтақтарымен сөндіріңіз немесе жерге лақтырыңыз.
Мұндай алдын алу шараларын сақтау табиғи өрттердің пайда болу қаупін едәуір азайтады және табиғатты сақтауға, адамдардың өмірі мен денсаулығын сақтауға көмектеседі. Өртті өңдеуде өте сақ болыңыз және ешқандай жағдайда өрттің өртке айналуына жол бермеңіз!
Құрметті қала тұрғындары!
Далалық жерлерде өрт тұтанғанын байқағанда кент, ауылдық округ әкімдіктеріне немесе өрт сөндіру қызметіне (112, 101 байланыс телефо¬нына) уақытылы хабарлау қажет. Ал тұтанудың шағын ошақтарында өздігінен қоластындағы құрал-жабдықтармен сөндіру шараларын қолдану керек.
Дала өрттерін сөндірудің тәсілдері:
-төменгі өрттердің шетін шаршып өшіру. Ол үшін ұзындығы 1-2 м бұтақтарды немесе шағын жердің шетінен сырғыта ұрғылайды, оттың жалынын шарпыта сөндіріп, шоқтарды жанып кеткен жерлерге сыпырады. Бұл тәсіл төменгі баяу өрттерді сөндіруде тиімді, себебі олар сағатына 0,5 -тен 1 шақырымға дейін жайылады. 3-5 адамнан тұратын топ 40-50 минуттың ішінде 1000 м дейін жайылған өртті сөндіре алады;
-төменгі өрттің шетіне күрекпен топырақ лақтырып сөндіру тәсілін қолданғанда, жалын механикалық жолмен басылып, жанғыш материалдар суықтатылады, оларға ауаның баруы шектетіледі. Бұл тәсілмен құмды, топырағы бар жерлерде жеңіл өрттер сөндіріледі. Бір адам жарты сағаттың ішінде өрттің 20 метрдей шетін топырақпен жаба алады;
-шамалы отты аяқпен де таптап тастауға болады;
-егер жақын маңда су болса және оны әкелетіндей ыдыс болса, өртті сумен сөндіру қажет. Ең маңыздысы- жануды немесе түтіннің иісін уақытында байқау, оттың жүру бағытын анықтау керек.
Дала өрті жақындауының белгілері:
-желмен келген (түтін) иісі;
-орман алқабының үстінен төселген тұман тәрізді түтін;
-көкжиектің бір нүктесінде түнгі жарқырау, біртіндеп жан-жаққа таралып жатады, құстардың, жәндіктердің ма-засыздануы, жануарлардың бытырап қашуы.
Өрт туындағанын байқасаңыз келесі әрекет жасауыңыз қажет:
-үрейге бой бермеңіз, сабыр сақтаңыз;
-биіктеу жерге немесе ағаштың үстіне шығып өрт ошағының шекарасын анықтаңыз;
-өрттің шамамен жылжу бағыты мен жылдамдығын ескере отырып, эвакуациялану жолын анықтауға тырысыңыз;
-өрттен жел соғып тұрған жаққа қарай, оттың ошағын айналып өтіп ығына қарай шығуға тырысыңыз;
-егер мәжбүр болсаңыз, өрттен болып жатқан жер деңгейінен жоғары төбелерде, батпақ далаларда, биік шоқырлардың үстінде жасырынуға болады. Адам бір себептермен оттың ошағында қалған жағдайда, келесі әрекет жасау қажет:
– өзінің маңайында мүмкіндігінше мол аумақты шөп, жапырақ, бұлақтардан және т.б. тазалау;
-жанғыш және тез тұтанғыш құрал жабдықтардан құтылу керек.
